Wiele informacji o pracownikach, relacjach między nimi, poziomie zaufania i kulturze organizacyjnej można uzyskać w pierwszych chwilach, jeszcze przed oficjalnym rozpoczęciem szkolenia, gdy grupa się zbiera i toczą się swobodne rozmowy. Staje się wtedy widoczne to, czy ludzie się lubią, czy mają do siebie zaufanie i są otwarci na nowe doświadczenia; czy też są zestresowani, podejrzliwi, reagują na siebie napięciem.
Radzenie sobie ze stresem
Rozpoczynając szkolenia dla firmy X, która zdecydowała się przeszkolić w zakresie odporności psychicznej kilka zespołów, byłam już pewna, że dobrze określiliśmy potrzeby zespołów. Uczestnicy łączyli się w małe grupki, rozmawiając ze sobą o pracy i życiu osobistym; większość rozmów skupiona była na pesymistycznych przewidywaniach przyszłości, zamartwianiu się i snuciu domysłów. Słychać było nerwowość, obawy przed trudnościami, narzekanie na niesprawiedliwość, niewielkie poczucie wpływu.
Badanie poziomu Odporności Psychicznej (Mental Toughness) za pomocą kwestionariusza MTQ48 wykazało zgodnie z przypuszczeniem, że grupa reprezentuje niższy niż średnia poziom odporności, szczególnie w zakresie zarządzania emocjami, poczucia wpływu oraz pewności siebie.
Po zakończeniu wstępnych szkoleń z zakresu Odporności Psychicznej organizacja otrzymała raport z propozycjami dalszych działań, mi.in:
- Przeprowadzenie badania z użyciem kwestionariusza MTQ48 dla całej kadry menedżerskiej i dopasowanie do wyników dalszych działań szkoleniowych w zakresie rozwoju Odporności i przygotowania do wprowadzania zmian w pracy z zespołami
- Zaplanowanie działań ukierunkowanych na wzmocnienie kapitału społecznego, zaufania i współpracy w zespołach
- Przygotowanie programu rozwojowego (szkolenia, coaching, mentoring) z zakresu rozwoju Odporności
- Wsparcie w przygotowaniu strategii komunikacji w firmie.
Dlaczego w biznesie potrzebna jest odporność psychiczna?
Odporność Psychiczna w koncepcji Mental Toughness to cecha osobowości, która w dużym stopniu determinuje, na ile skutecznie radzimy sobie z wyzwaniami, stresorami i presją, niezależnie od okoliczności (P.Clough, D.Strycharczyk). To również „osiąganie wydajności odpowiadającej swym możliwościom niezależnie od okoliczności” (P.Clough, K.Earle).
Odporność Psychiczna jest oparta na 4 filarach: KONTROLA (kontrola emocji i poczucie wpływu), PEWNOŚĆ SIEBIE (poczucie własnej wartości i asertywność), WYZWANIA (podejście do zmiany i możliwości) i ZAANGAŻOWANIE (podejście do celów i pokonywanie trudności).
Odporność Psychiczna to zdolność do stałego dostosowywania się do zmian, a nawet ich przewidywania i inicjowania (Hamel and Valikangas). Co więcej, osoby i zespoły odporne psychicznie – bo o Odporności mówimy nie tylko na poziomie indywidualnym, ale i organizacyjnym – wychodzą z każdej zmiany i wyzwania silniejsze (Vogus and Sutcliffe, 2007).
Obecnie zmiany są codziennością. Menedżer doświadcza tej zmienności ze strony pracowników, którzy odchodzą w najmniej dogodnych momentach, stawiając go w sytuacji konieczności ciągłego budowania zespołu. Strategia sprzedażowa wielu firm zakłada ciągłe zmiany w zakresie podległych menedżerowi placówek, co wymaga dużej elastyczności i jest wyzwaniem dla osób z wysokim poczuciem kontroli. Odporność Psychiczna w biznesie decyduje o tym, czy i jak szybko człowiek poszuka nowych rozwiązań, czy skupi się na zadaniach, czy też energia pójdzie w narzekanie, szukanie wymówek i obwinianie innych.
Pozytywny przykład – jak zbudować odporność w zespole
Ta grupa wyglądała całkiem inaczej, widać było radość ze spotkania i wysoki poziom energii. Firma Y od wielu lat stosuje strategię nastawioną na wzmacnianie odporności pracowników i zespołów. Odporność nie zależy tylko od indywidualnych zdolności człowieka do radzenia sobie z emocjami i stresem, w dużym stopniu zależy od kultury organizacyjnej i działań podejmowanych przez organizację.
Badania kwestionariuszem MTQ48 wykazały poziom odporności zespołu uznawany za wysoki (średnia 8, zakres stenów u poszczególnych członków zespołu 6-9). Czy taki poziom zostanie z nimi na zawsze? Tak jak z każdą umiejętnością, żeby utrzymać wysoki poziom kompetencji, warto ćwiczyć cały czas. Bywa, że pod wpływem kryzysu, trudnych przeżyć (np. mobbingu) poziom odporności u człowieka spada. W firmie Y cały czas prowadzone są działania ukierunkowane na rozwój Odporności, teraz są to głównie działania prowadzone przez menedżerów (poniżej wymieniam kilka przykładów interwencji zewnętrznych i wewnętrznych).
Jak zatem budować Odporność Psychiczną na poziomie organizacyjnym?
Odporne (i efektywne) organizacje charakteryzują się następującymi działaniami i cechami:
1. Promują zdrowie psychiczne i emocjonalny rozwój pracowników
W przypadku firmy Y były to takie działania jak:
- regularne szkolenia w zakresie rozwoju inteligencji emocjonalnej i zarządzania emocjami, w szczególności takimi jak złość i gniew
- budowanie pozytywnych emocji poprzez docenianie siebie i innych, pozytywną motywację, budowanie zaufania i naukę empatycznej komunikacji
- wsparcie pracowników w losowych sytuacjach – wsparcie psychologiczne, elastyczne dostosowanie czasu i wymiaru pracy, wsparcie finansowe
- zachęcanie pracowników do szukania pomocy i mówienia o swoich problemach
- monitorowanie poziomu odporności psychicznej na poziomie indywidualnym i organizacyjnym – badanie kwestionariuszem MTQ48 można i warto wykonywać co jakiś czas, aby sprawdzić skuteczność prowadzonych działań
2. Organizacje odporne są elastyczne – nastawione na wypróbowanie nowych rozwiązań
- w firmie Y dużą wagę przywiązuje się do konstruktywnego podejścia do popełnianych błędów. W teorii wiemy i często powtarzamy, że każdy ma prawo popełniać błędy i z błędu dużo się można nauczyć. W praktyce biznesowej nadal często błąd traktowany jest jako „porażka”, następuje „poszukiwanie winnego”, na skutek czego pracownicy błędy ukrywają lub po prostu nie podejmują się działań obarczonych ryzykiem
- rozwijanie filaru Odporności Psychicznej jakim jest podejście do Wyzwań – budowanie bezpiecznego środowiska (safe learning environment) polega m.in. na szkoleniu menedżerów i pracowników w zakresie stosowania konstruktywnego i pozytywnego feedbacku z uwzględnieniem strategii mattering (każdy jest równie ważny), wspieraniu inicjatyw oraz korzystania z każdego doświadczenia
3. Rozwijają kulturę zaufania, zrozumienia i szacunku
- zaufanie to podstawa otwartej komunikacji – a zaufania nie da się nakazać, trzeba je zbudować poprzez bycie autentycznym, lojalność i wspieranie współpracy zamiast rywalizacji. Bez zaufania pracownicy świadomie ograniczają swoje zaangażowanie
- firma Y zdecydowała się na przeprowadzenie m.in. szkoleń z zakresu komunikacji opartej na typach osobowości, co pozwoliło pracownikom lepiej zrozumieć swoją różnorodność, siły i słabości oraz dostosować komunikację
- wprowadzono też kulturę doceniania na co dzień – po tym, jak na szkoleniu z budowania Odporności Psychicznej uczestnicy doświadczyli siły i energii płynącej z powiedzenia sobie nawzajem, za co się doceniają, postanowili robić to świadomie i dać sobie na to przestrzeń
Przed wcześniej wspomnianą firmą X stoi spore wyzwanie, jednak istniejące przykłady dobrych praktyk pozwalają przyjąć, że zmiana jest możliwa – o ile zmienić będą chcieli się również zarządzający…
Bibliografia:
Clough, P., Strycharczyk, D. (2017), Odporność psychiczna. Strategie i narzędzia rozwoju
Hamel, G., & Valikangas, L. (2003) The quest for Resilience . Harvard Business Review
Vogus, T. J., & Sutcliffe, K. (2007). Organizational resilience: towards a theory and research agenda
