Język żyrafy i szakala: Dwa sposoby komunikacji
Koncepcja „języka żyrafy” i „języka szakala” pochodzi z Porozumienia bez Przemocy (NVC – Nonviolent Communication), stworzonego przez Marshalla B. Rosenberga. To metaforyczne ujęcie dwóch radykalnie różnych sposobów komunikacji, które mają ogromny wpływ na nasze relacje i skuteczność porozumiewania się.
Język szakala: osądzanie, krytyka i walka
Język szakala symbolizuje sposób komunikowania się, który jest dominujący, oceniający, oskarżający i krytyczny. Charakteryzuje się skupieniem na tym, co jest nie tak z innymi ludźmi, co powinni robić, a co robią źle. To język, który często prowadzi do konfliktów, wzajemnych oskarżeń i poczucia niezrozumienia.
Kluczowe cechy języka szakala:
- Osądzanie i ocenianie: Zamiast opisywać fakty, szakal od razu formułuje oceny innych ludzi, ich charakteru czy intencji (np. „Jesteś nieodpowiedzialny”, „Zawsze się spóźniasz”).
- Winić i oskarżać: Szakal koncentruje się na szukaniu winnych i przypisywaniu odpowiedzialności (np. „To twoja wina, że tak się stało”).
- Wymagania i żądania: Zamiast prosić, szakal formułuje roszczenia i oczekiwania, często z ukrytą groźbą lub manipulacją (np. „Musisz to zrobić!”, „Powinnaś się domyślić”).
- Uniwersalizowanie i uogólnianie: Często używa słów takich jak „zawsze”, „nigdy”, „każdy” (np. „Ty nigdy mnie nie słuchasz”).
- Ignorowanie własnych potrzeb i uczuć: Szakal skupia się na zachowaniu drugiej osoby, a nie na tym, jak to zachowanie wpływa na niego samego.
- Wywoływanie poczucia winy lub wstydu: Często ma na celu zmanipulowanie drugiej osoby poprzez wywołanie negatywnych emocji.
- Przykłady zdań w języku szakala:
- „Jesteś taki leniwy, nic nigdy nie robisz!”
- „Powinieneś wiedzieć lepiej, jak się zachować.”
- „To twoja wina, że znowu muszę to po tobie poprawiać.”
- „Zawsze musisz być na mnie zły/zła.”
Język żyrafy: empatia, obserwacja i otwarte wyrażanie potrzeb
Język żyrafy symbolizuje Porozumienie bez Przemocy. Żyrafa, jako najwyższe zwierzę z największym sercem (w przenośni), ma zdolność do widzenia „z góry” i do empatycznego połączenia. Język żyrafy to sposób komunikowania się, który jest empatyczny, otwarty, autentyczny i skupiony na potrzebach. Koncentruje się na obserwowaniu faktów, wyrażaniu własnych uczuć i potrzeb, a także formułowaniu konkretnych próśb, zamiast osądzać i oskarżać.
Kluczowe cechy języka żyrafy:
- Obserwacja bez oceny: Koncentruje się na konkretnych, obserwowalnych faktach, bez dodawania własnych interpretacji czy osądów (np. „Widzę, że leżą brudne naczynia w zlewie”, zamiast „Jesteś bałaganiarzem”).
- Wyrażanie uczuć: Mówi o własnych uczuciach, które pojawiły się w odpowiedzi na obserwację, biorąc za nie odpowiedzialność (np. „Czuję frustrację”, „Jest mi smutno”, zamiast „Sprawiasz, że jestem zły”).
- Identyfikowanie własnych potrzeb: Jasno komunikuje, jakie potrzeby stoją za wyrażonymi uczuciami (np. „Potrzebuję porządku”, „Zależy mi na wsparciu”, „Chciałbym/chciałabym poczuć się bezpiecznie”).
- Formułowanie konkretnych próśb: Zamiast żądań, żyrafa formułuje jasne, wykonalne i pozytywne prośby, dając drugiej osobie możliwość wyboru (np. „Czy mógłbyś/mogłabyś umyć naczynia?”, „Czy zgodziłbyś/zgodziłabyś się, abyśmy usiedli i porozmawiali?”).
- Empatia dla drugiej osoby: Żyrafa stara się zrozumieć uczucia i potrzeby drugiej osoby, nawet jeśli się z nią nie zgadza.
- Budowanie połączenia i zrozumienia: Celem jest zbudowanie mostu porozumienia, a nie muru osądów.
- Przykłady zdań w języku żyrafy:
- „Kiedy widzę, że to sprawozdanie nie jest jeszcze gotowe (obserwacja), czuję niepokój (uczucie), ponieważ potrzebuję pewności, że zdążymy na czas (potrzeba). Czy mógłbyś/mogłabyś mi powiedzieć, kiedy mogę się go spodziewać? (prośba)”
- „Kiedy słyszę, że podnosisz głos (obserwacja), jest mi przykro (uczucie), bo potrzebuję szacunku w naszej rozmowie (potrzeba). Czy moglibyśmy mówić do siebie spokojniej? (prośba)”
Po co te języki?
Zrozumienie języka żyrafy i szakala jest kluczowe w porozumieniu bez przemocy (NVC), ponieważ pomaga nam:
- Rozpoznać własne wzorce komunikacyjne: Czy częściej używamy języka szakala, osądzając i krytykując, czy też języka żyrafy, skupiając się na potrzebach?
- Świadomie wybierać sposób komunikacji: NVC uczy, jak przechodzić z języka szakala na język żyrafy, aby budować bardziej konstruktywne i empatyczne relacje.
- Lepsze rozwiązywać konflikty: Koncentrując się na potrzebach, zamiast na oskarżeniach, łatwiej znaleźć rozwiązania satysfakcjonujące dla wszystkich stron.
- Zwiększyć empatię i zrozumienie: Zarówno dla siebie, jak i dla innych.
- Poprawić jakość relacji: W pracy, w rodzinie, wśród przyjaciół.
Przejście od języka szakala do języka żyrafy wymaga praktyki i świadomości, ale może radykalnie zmienić sposób, w jaki doświadczamy komunikacji i budujemy relacje.