Radzenie sobie ze stresem

Radzenie sobie ze stresem - definicja

Radzenie sobie ze stresem to proces, w którym osoba podejmuje świadome wysiłki, aby zarządzać i minimalizować negatywne skutki stresu. Obejmuje on zarówno zmieniające się myśli, jak i zachowania, które mają na celu opanowanie trudnych sytuacji i emocji.

Definicja Lazarusa i Folkman:

Jedną z najbardziej znanych definicji radzenia sobie ze stresem zaproponowali Richard Lazarus i Susan Folkman w 1984 roku. Według nich jest to:

„stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki, mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i wewnętrznych wymagań, ocenianych przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby.”  

Ważne aspekty radzenia sobie ze stresem:

• Proces dynamiczny: Radzenie sobie ze stresem to nie jednorazowe działanie, ale ciągły proces dostosowywania się do zmieniających się okoliczności.
• Indywidualne podejście: Nie ma jednej uniwersalnej metody radzenia sobie ze stresem. To, co działa dla jednej osoby, może nie sprawdzić się u innej.
• Skuteczność: Skuteczne strategie radzenia sobie ze stresem pomagają zmniejszyć negatywne skutki stresu i poprawić samopoczucie.

Rodzaje strategii radzenia sobie ze stresem:

• Strategie skoncentrowane na problemie: Mają na celu zmianę lub eliminację źródła stresu.
• Strategie skoncentrowane na emocjach: Pomagają regulować emocje związane ze stresem.

Przykłady strategii radzenia sobie ze stresem:

• Aktywność fizyczna
• Techniki relaksacyjne
• Wsparcie społeczne
• Zdrowy styl życia
• Psychoedukacja
• Psychoterapia

Modele radzenia sobie ze stresem

Oto 5 modeli radzenia sobie ze stresem, które warto poznać:

Model transakcyjny Lazarusa i Folkman

Ten model podkreśla rolę poznawczej oceny w radzeniu sobie ze stresem. Według tego modelu, stres powstaje, gdy jednostka ocenia sytuację jako zagrażającą lub przekraczającą jej zasoby. Proces radzenia sobie ze stresem obejmuje dwa główne rodzaje oceny:

• Ocena pierwotna: Polega na określeniu, czy sytuacja jest istotna dla jednostki i czy stanowi zagrożenie, wyzwanie lub stratę.
• Ocena wtórna: Polega na ocenie własnych zasobów i możliwości poradzenia sobie z sytuacją.

Na podstawie tych ocen jednostka wybiera strategie radzenia sobie ze stresem, które mogą być skoncentrowane na problemie (np. poszukiwanie informacji, planowanie działania) lub na emocjach (np. unikanie, zaprzeczanie, poszukiwanie wsparcia społecznego).

Model Hobfolla

Model ten skupia się na zasobach jednostki i ich wpływie na radzenie sobie ze stresem. Zasoby to wszelkie czynniki, które mogą pomóc jednostce w radzeniu sobie z trudnościami, takie jak:

• Zasoby osobiste: np. poczucie własnej skuteczności, optymizm, umiejętności radzenia sobie z problemami.
• Zasoby społeczne: np. wsparcie rodziny, przyjaciół, współpracowników.
• Zasoby materialne: np. dostęp do informacji, finansów, technologii.

Według tego modelu, osoby posiadające większe zasoby są bardziej odporne na stres i lepiej radzą sobie z trudnościami.

Model Antonovsky’ego

Model ten wprowadza pojęcie poczucia koherencji (SOC), które jest kluczowym czynnikiem wpływającym na radzenie sobie ze stresem. Poczucie koherencji składa się z trzech elementów:

• Zrozumiałości: Przekonanie, że świat jest przewidywalny i zrozumiały.
• Zaradności: Wiara we własne możliwości radzenia sobie z wyzwaniami.
• Znaczenia: Poczucie, że życie ma sens i cel.

Osoby o wysokim poziomie SOC są bardziej odporne na stres i lepiej radzą sobie z trudnościami, ponieważ postrzegają świat jako zrozumiały, wierzą w swoje możliwości i mają poczucie sensu.

Model pięcioczynnikowy

Model ten wyróżnia pięć głównych stylów radzenia sobie ze stresem:

• Styl skoncentrowany na zadaniu: Skupienie się na rozwiązywaniu problemu i podejmowaniu działań.
• Styl skoncentrowany na emocjach: Skupienie się na radzeniu sobie z emocjami związanymi ze stresem.
• Styl unikania: Unikanie myślenia o problemie lub sytuacji stresowej.
• Styl poszukiwania wsparcia społecznego: Szukanie pomocy i wsparcia u innych osób.
• Styl angażowania się w aktywność zastępczą: Skupienie się na innych aktywnościach, aby oderwać się od problemu.

Skuteczność poszczególnych stylów zależy od konkretnej sytuacji i indywidualnych preferencji.

Model diadycznego radzenia sobie ze stresem

Model ten podkreśla rolę relacji interpersonalnych w radzeniu sobie ze stresem. Według tego modelu, osoby w bliskich związkach mogą wspierać się nawzajem w radzeniu sobie z trudnościami poprzez:

• Wspólne rozwiązywanie problemów: Dzielenie się swoimi obawami i pomysłami na rozwiązanie problemu.
• Wzajemne wsparcie emocjonalne: Okazywanie empatii, zrozumienia i troski.
• Wspólne podejmowanie działań: Wspólne działanie w celu rozwiązania problemu lub zmniejszenia jego negatywnego wpływu.

Podsumowanie

Istnieje wiele modeli radzenia sobie ze stresem, które podkreślają różne aspekty tego procesu. Zrozumienie tych modeli może pomóc nam lepiej zrozumieć, jak radzimy sobie ze stresem i jakie strategie są dla nas najbardziej skuteczne.

W ProOptima oferujemy szkolenia i warsztaty z zakresu zarządzania stresem, które pomogą Ci i Twoim pracownikom lepiej radzić sobie z wyzwaniami i osiągać lepsze wyniki. Skontaktuj się z nami, aby dowiedzieć się więcej!

Koszty braku umiejętności radzenie sobie ze stresem dla biznesu

Brak umiejętności radzenia sobie ze stresem u pracowników może generować dla firm szereg kosztów, zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich.

Oto niektóre z nich:

Koszty bezpośrednie:

• Zwiększona absencja: Pracownicy, którzy nie radzą sobie ze stresem, częściej chorują, zarówno fizycznie, jak i psychicznie. To przekłada się na większą liczbę zwolnień lekarskich i dni wolnych, a co za tym idzie, straty w produktywności.
• Spadek wydajności: Stres, wypalenie zawodowe, problemy z koncentracją – to wszystko wpływa negatywnie na efektywność pracy. Osoby, które nie radzą sobie ze stresem, mogą mieć trudności z wykonywaniem zadań, podejmowaniem decyzji i pracą pod presją.
• Rotacja pracowników: Kiedy pracownicy czują się przeciążeni, zestresowani i nie mają wsparcia w radzeniu sobie z tym stanem, chętniej szukają nowego miejsca pracy. Wysoka rotacja generuje koszty rekrutacji, szkoleń i wdrażania nowych osób.
• Wzrost liczby wypadków: Stres i problemy z koncentracją mogą prowadzić do większej liczby błędów i wypadków w miejscu pracy, co z kolei wiąże się z kosztami leczenia, rehabilitacji i ewentualnych odszkodowań.
• Rosnące koszty opieki zdrowotnej: Pracownicy, którzy nie radzą sobie ze stresem, częściej korzystają z usług medycznych, co zwiększa koszty ubezpieczenia zdrowotnego ponoszone przez firmę.

Koszty pośrednie:

• Spadek morale i zaangażowania: Negatywna atmosfera w pracy, brak motywacji i zaangażowania przekładają się na niższą jakość pracy i mniejszą kreatywność.
• Pogorszenie wizerunku firmy: Wypalenie zawodowe, konflikty i wysoka rotacja mogą negatywnie wpływać na wizerunek firmy jako pracodawcy, co utrudnia pozyskiwanie talentów.
• Utrata klientów: Niezadowoleni i zestresowani pracownicy rzadziej zapewniają wysoki poziom obsługi klienta, co może prowadzić do utraty klientów i spadek przychodów.
• Problemy z komunikacją i współpracą: Brak umiejętności radzenia sobie ze stresem może utrudniać efektywną komunikację i współpracę w zespole, co z kolei wpływa na realizację projektów i osiąganie celów.
• Spadek innowacyjności: Stres i wypalenie zawodowe blokują kreatywność i utrudniają generowanie nowych pomysłów, co może hamować rozwój firmy.

Inwestycja w programy zarządzania stresem i wsparcie pracowników w rozwoju umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami to inwestycja w sukces firmy. Takie działania mogą przynieść wiele korzyści, takich jak:

• Zwiększenie produktywności
• Poprawa morale i zaangażowania
• Zmniejszenie absencji i rotacji pracowników
• Poprawa wizerunku firmy
• Wzmocnienie relacji międzyludzkich

Warto więc, aby firmy świadomie inwestowały w programy wspierające zdrowie psychiczne pracowników i promujące zdrowy styl życia.

Koszty finansowe stresu w firmach w tym w polskich firmach

Niestety, trudno jest podać precyzyjne dane liczbowe dotyczące kosztów finansowych stresu w polskich firmach. W Polsce brakuje kompleksowych badań, które by w sposób szczegółowy wyliczały te koszty.

Jednak możemy się oprzeć na danych z zagranicznych badań i raportach, które dają nam pewne pojęcie o skali problemu:

• Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) szacuje, że stres związany z pracą kosztuje kraje UE miliardy euro rocznie. Główne składowe tych kosztów to absencja, spadek produktywności, leczenie i rehabilitacja.
• Badanie przeprowadzone przez Matrix w 2013 roku wykazało, że koszty depresji związanej z pracą w Europie wynoszą 617 mld euro rocznie.
• World Health Organization (WHO) podkreśla, że stres w miejscu pracy jest globalnym problemem, który generuje znaczne koszty finansowe dla firm i gospodarki.

Dostępne dane i analizy:

• Raport ZUS „Choroby zawodowe w Polsce w 2021 r.”: Wskazuje na rosnącą liczbę zwolnień lekarskich z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. W 2021 r. było ich aż 28 673, co stanowiło 10,8% wszystkich przypadków chorób zawodowych. To sugeruje, że stres w miejscu pracy ma coraz większy wpływ na zdrowie psychiczne pracowników.
• Badanie „Zdrowie psychiczne w miejscu pracy” przeprowadzone przez Fundację eFkropka w 2022 roku: Wykazało, że aż 70% pracowników w Polsce doświadcza stresu związanego z pracą. Co więcej, 42% respondentów odczuło pogorszenie stanu zdrowia psychicznego od początku pandemii COVID-19.
• Analizy ekspertów: Specjaliści ds. bezpieczeństwa i higieny pracy zwracają uwagę na rosnące koszty stresu w polskich firmach. Obejmują one m.in. koszty absencji, spadek produktywności, leczenie, rehabilitację, a także koszty związane z rotacją pracowników i wypadkami przy pracy.

Szacowane koszty:

Na podstawie dostępnych danych i analiz można szacować, że koszty stresu w polskich firmach wynoszą miliardy złotych rocznie.

Przykładowe wyliczenia:

• Koszty absencji: Zakładając, że przeciętny koszt jednego dnia absencji wynosi 500 zł, a stres jest przyczyną chociażby 10% wszystkich zwolnień lekarskich, otrzymujemy kwotę ponad 1,4 mld zł rocznie.
• Spadek produktywności: Trudno jest precyzyjnie oszacować koszty spadku produktywności związanego ze stresem. Jednak badania pokazują, że pracownicy zestresowani są mniej efektywni, co przekłada się na realne straty finansowe dla firm.
• Leczenie i rehabilitacja: Koszty leczenia zaburzeń psychicznych i rehabilitacji osób cierpiących z powodu stresu są również znaczne.

Wnioski:

Problem stresu w polskich firmach jest poważny i generuje wysokie koszty finansowe. Dlatego ważne jest, aby firmy inwestowały w profilaktykę stresu i promocję zdrowia psychicznego pracowników. Takie działania mogą przynieść wymierne korzyści finansowe i przyczynić się do poprawy jakości życia pracowników.