Każdemu zdarza się przeżywać stres. Co więcej, nie można go nie przeżywać. Reakcja stresowa jest częścią nas i w toku ewolucji powstała w bardzo konkretnym celu – aby stworzyć warunki przetrwania organizmu.

Radzenie sobie ze stresem

Reakcja Walcz lub Uciekaj: Objawy i Radzenie Sobie ze Stresem – ProOptima

Każdemu zdarza się przeżywać stres. Co więcej, nie można go nie przeżywać. Reakcja stresowa jest częścią nas i w toku ewolucji powstała w bardzo konkretnym celu – aby stworzyć warunki przetrwania organizmu.

Stres to naturalna reakcja organizmu na sytuacje wymagające mobilizacji sił i zasobów. Stres może działać mobilizująco, pomagając nam radzić sobie z wyzwaniami. Jednakże, u niektórych osób, stres może prowadzić do ataków paniki, które są nagłymi epizodami intensywnego lęku. Długotrwały stres może mieć negatywne skutki, takie jak obniżenie odporności, problemy z układem krążenia, a także obniżenia wydolności organizmu. Osoby doświadczające przewlekłego stresu mogą odczuwać ciągłe napięcie, co przypomina gotowość bojową i może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Czym jest stres

Definicja stresu

Stres to naturalna reakcja organizmu na sytuacje stresowe, które mogą być spowodowane przez różne czynniki, takie jak zmiany w życiu, presja czasu, konflikty interpersonalne czy zagrożenia dla zdrowia. Stres może działać mobilizująco, pomagając nam w rozwiązywaniu problemów i podejmowaniu wyzwań. Jednak gdy stres staje się przewlekły, może prowadzić do zaburzeń lękowych, problemów ze zdrowiem psychicznym i fizycznym oraz obniżenia wydolności organizmu.

Rodzaje stresu

Istnieją różne rodzaje stresu, które mogą wpływać na nasz organizm w różny sposób:

• Stres ostry: Jest to krótkotrwała reakcja na nagłe wydarzenie lub zmianę. Może to być np. egzamin, ważne spotkanie czy niespodziewana sytuacja w pracy. Organizm reaguje natychmiast, mobilizując wszystkie siły do działania.
• Stres przewlekły: To długotrwała reakcja na sytuację stresową, która może trwać przez wiele dni, tygodni, a nawet miesięcy. Przewlekły stres może prowadzić do ciągłego napięcia i wyczerpania organizmu, co z kolei może skutkować poważnymi problemami zdrowotnymi, takimi jak zawał serca czy wrzody żołądka.
• Stres chroniczny: Jest to trwała i powtarzająca się reakcja na sytuację stresową, która może powodować zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Stres chroniczny często wynika z długotrwałych problemów, takich jak trudności finansowe, przewlekłe choroby czy toksyczne relacje.

Przyczyny stresu

Przyczyny stresu mogą być różne i zależą od indywidualnych okoliczności. Oto niektóre z najczęstszych przyczyn stresu:

• Zmiany w życiu: Przeprowadzka, zmiana pracy, rozwód czy narodziny dziecka to tylko niektóre z sytuacji, które mogą wywołać stres.
• Presja czasu i obowiązki: Nadmiar obowiązków w pracy, terminy, które gonią, oraz brak czasu na odpoczynek mogą prowadzić do przewlekłego stresu.
• Konflikty interpersonalne: Problemy w relacjach z rodziną, przyjaciółmi czy współpracownikami mogą być źródłem dużego stresu.
• Zagrożenia dla zdrowia: Choroby, zarówno własne, jak i bliskich, mogą wywoływać silny stres.
• Problemy finansowe: Trudności z utrzymaniem stabilności finansowej, długi czy nagłe wydatki mogą prowadzić do przewlekłego stresu.

Reakcja organizmu na stres

Reakcja „walcz lub uciekaj”

Reakcja „walcz lub uciekaj” jest naturalną odpowiedzią organizmu na sytuację stresową. W momencie, gdy organizm reaguje na zagrożenie, autonomiczny układ nerwowy, a konkretnie współczulny układ nerwowy, uruchamia szereg fizjologicznych zmian, które mają na celu przygotowanie nas do walki lub ucieczki.

W tym stanie dochodzi do przyspieszenia akcji serca i oddechu, co zwiększa dostarczanie tlenu do mięśni. Zwiększa się również ciśnienie krwi, co pozwala na szybsze dostarczenie składników odżywczych do tkanek. Mięśnie napinają się, co przygotowuje je do natychmiastowego działania. Wydzielanie adrenaliny i kortyzolu przez ośrodkowy układ nerwowy dodatkowo mobilizuje organizm do reakcji.

Choć ta reakcja jest niezbędna w sytuacjach, w których organizm musi szybko reagować na zagrożenie, może być również szkodliwa, jeśli jest przewlekła. Ciągłe napięcie i wysoki poziom hormonów stresu mogą prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak zawał serca, zaburzenia lękowe, ataki paniki czy problemy z układem trawiennym. Dlatego ważne jest, aby nauczyć się zarządzać stresem i znaleźć sposoby na jego redukcję, aby nie wpływał negatywnie na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne.

Radzenie sobie z przewlekłym stresem

Stres jest bowiem niczym innym, jak procesem mobilizacji organizmu, w celu przezwyciężenia zagrożenia natury fizycznej. Innymi słowy, jest to reakcja na zagrożenie utraty życia, zdrowia lub zasobów.

Reakcja stresowa wywołuje błyskawiczne zmiany fizjologiczne: wydzielanie adrenaliny, przyspieszenie akcji serca i oddechu. Przyspieszenie oddechu jest wynikiem działania adrenaliny i noradrenaliny, które przygotowują organizm do szybkiej reakcji. Wzmożenie wydzielania potu, zawężenie uwagi itp. Każda z tych zmian miała na celu przygotować nas do jednej z dwóch reakcji na zagrożenie – walki lub ucieczki. Szybszy oddech – więcej tlenu. Serce bije szybciej, lepiej rozprowadza tlen do mięśni, zwiększając ich siłę. Zwilżone potem dłonie zapewniają lepszy uchwyt. Naczynia krwionośne zwężają się, by, w razie zranienia, uchronić nas przed wykrwawieniem. Zawężenie uwagi powoduje, że nie docierają do nas inne bodźce. Mięśnie napinają się. Napięcie mięśni jest naturalną reakcją na stres, jednak przewlekłe napięcie mięśniowe może prowadzić do różnych dolegliwości zdrowotnych. Zaczyna działać adrenalina – na chwilę przestajemy odczuwać ból i zmęczenie. Kiedy w końcu uda nam się uporać z zagrożeniem (zwalczyć lub uciec) następuje odprężenie. Organizm powoli wraca do normy.

Reakcja ta sprawdza się bardzo dobrze. Pod warunkiem, że zagrożone bezpośrednio jest nasze życie lub zdrowie oraz, że jesteśmy w stanie obronić się siłą własnych mięśni. Kiedy nasz prehistoryczny przodek zauważył obcych zbliżających się do jego jaskini, bądź sytuacja podczas polowania przybrała niespodziewany obrót, wymieniona wyżej reakcja mogła zwiększyć jego szanse na przetrwanie.

W dzisiejszych czasach sytuacja taka zdarza się bardzo rzadko (zakładając, że nie żyjemy w miejscu ogarniętym wojną, zamieszkami lub wysokim poziomem przestępczości).

Najczęściej przyczyną stresu są sytuacje, na które reagowanie walką lub ucieczką nie ma racji bytu. Kiedy stoimy w korku, spóźnieni na spotkanie a korek przed nami ani drgnie, na niewiele nam się zda przyspieszenie akcji serca i nagły dopływ adrenaliny. Podobnie, kiedy siedząc w biurze otwieramy pełnego goryczy maila od niezadowolonego klienta lub przełożonego. Nasz organizm tak samo reaguje na bodźce społeczne i psychiczne, jak na zagrożenie fizyczne. Problem w tym, że taka reakcja nie pomaga nam rozwiązać problemu, ponadto nie mamy możliwości rozładowania rosnącego napięcia. Kiedy taka sytuacja powtarza się regularnie, nasz organizm przechodzi od stadium mobilizacji o odporności, do stadium wyczerpania. Spadają wówczas zdolności radzenia sobie, rozregulowują się funkcje fizjologiczne, co w dłuższej perspektywie może doprowadzić do rozmaitych chorób stresogennych (nadciśnienie, zawał serca, wrzody żołądka, bóle głowy i pleców itp.), a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci.

Stres ostry mobilizuje wszystkie siły do działania. Ostry stres może również wpływać na układ oddechowy i sercowo-naczyniowy, prowadząc do przyspieszenia akcji serca i napadów astmy.

Techniki radzenia sobie z reakcją stresową

Problemem w tym przypadku nie jest sama reakcja stresowa, bo jej zmienić nie możemy. Możemy natomiast zmienić to, co odbieramy jako stres oraz w jaki sposób sobie z nim radzimy. Przywspółczulny układ nerwowy odgrywa kluczową rolę w regulowaniu odpowiedzi organizmu na stres, pomagając w powrocie do stanu równowagi.

W pierwszym przypadku z pomocą mogą przyjść techniki z nurtu poznawczego. To jak odbieramy stres zależy w dużej mierze od naszego nastawienia. Wiadomo przecież, że każdy reaguje na stres trochę inaczej. Tą samą sytuację, która nas przyprawia o palpitacje serca, ktoś inny może przyjąć ze stoickim spokojem. Znajomość odpowiednich technik oraz poświęcenie trochę czasu na przepracowanie problemu, może zaprocentować dużo mniejszym odsetkiem sytuacji powodujących stres.

Z drugiej strony ważne jest również to, w jaki sposób radzimy sobie ze stresem, kiedy już nas dopadnie. Techniki relaksacyjne mogą pomóc w zwiększeniu wydolności organizmu, umożliwiając lepsze radzenie sobie z intensywnym wysiłkiem i stresem. Istnieje cała gama rozmaitych technik, od mocno wglądowych i refleksyjnych po relaksacyjne czy wręcz medytację. Każda z nich może pomóc, jeśli zostanie dobrze dostosowana do odpowiednich warunków i potrzeb.

Następnym razem, kiedy coś wzbudzi w nas stres, warto zastanowić się: „czy ja muszę to przeżywać?”. Może się okazać, że są dużo lepsze sposoby reagowania w takich sytuacjach.

Techniki radzenia sobie ze stresem